Essay #03
De
betekenis van het woord kunstenaar
wordt door Van Dale (z.d.) als volgt omschreven; “iemand die het vermogen
bezit kunstwerken te scheppen”. Heel opmerkelijk is de woordspeling die de
actualiteit pijnlijk ter sprake brengt, want laat dat nu juist het hele punt zijn
waar zoveel om te doen is; namelijk geld. Het woord ‘vermogen’ doelt in deze
omschrijving op het hebben van een bepaalde gave, maar ondanks dat is er iets
aan de hand met die twee andere termen. Kunst en geld, kunst en commercie; is
dat waar kunstenaars anno 2013 aan moeten geloven?
In
de driemaandelijkse uitgave van de landelijke BBK KRANT (Beroepsvereniging van
Beeldende Kunstenaars), stelt Marianne Versteegh (secretaris van vereniging
voor Kunst, Cultuur en Erfgoed Kunsten ’92) in een interview dat er een
mentaliteitsverandering nodig is bij kunstenaars. “De belangenvereniging wil
een gedegen en op de toekomst gericht kunst- en cultuurbeleid bevorderen waarin
de cultuursector een actieve rol speelt” (Kunsten92.nl). Met leden als de
Rijksakademie, grote kunstmusea, het Concertgebouworkest, het Nederlandse
Danstheater en het BBK zelf, “functioneert Kunsten ’92 als een directe
vertegenwoordiger van kunstenaars en instellingen bij de politiek in Den Haag”,
aldus Marianne Versteegh. Zij is van mening dat kunstenaars het gesprek moeten
aangaan om eenduidig de politiek te laten weten wat voor de beeldende kunst in
Nederland noodzakelijk is om hun inkomenspositie te beschermen.
De
oproep tot mentaliteitsverandering doet denken dat de huidige mentaliteit van
kunstenaars - in deze tijd - niet meer
zou passen. Dat ooit de maatschappij op een bepaalde manier georganiseerd was
waarbinnen de ‘oude’ mentaliteit prima leek te werken, maar wat nu frictie
veroorzaakt en daarom vraagt om verandering. Om een verandering of aanpassing
in mentaliteit te kunnen noemen, is het verstandig eerst te onderzoeken wat men
verstaat onder de huidige ‘kunstenaars mentaliteit’. Wat is de manier van
denken en voelen bij kunstenaars? (Van Dale, z.d.).
In
een aflevering van Kunstpiloten over commercie, gaat Sol Wortelboer (bekend als
presentator voor TMF en MTV) het gesprek aan met vijf kunstenaars die ieder een
eigen kijk hebben op het maken van kunst en hoe zij daar wel of niet commercieel
mee om gaan. (Coolpolitics.nl, z.d.). Een aantal opmerkingen uit deze
aflevering die iets zeggen over de ‘kunstenaars mentaliteit’.
Reclameman
en fotograaf Erik Kessels (1966) (bekend van de succesvolle reclamecampagnes
van onder andere Heineken en Nike) noemt zijn werk als reclamemaker geen vorm
van kunst omdat dit volgens hem in opdracht wordt geproduceerd, aan bepaalde
richtlijnen moet voldoen en een heel ander doel nastreeft; namelijk winst
genereren. Kunst heeft volgens Kessels altijd een verhaal te vertellen.
Menno
Baars (1967) (succesvol kunstenaar en cardioloog) geeft niet de voorkeur aan
massakunst. Wel vindt hij dat de masse de mogelijkheid moet hebben om zijn
kunstwerken te kunnen zien en daarvan te kunnen genieten.
Rapper
Steach (Jelle Geluk) en INB (Richard Victorio Cutillo) houden er beide een heel
ander standpunt op na. Steach ziet zichzelf als een echte underground rapper en
beschouwd zijn werk als een serieuze vorm van kunst. Muziek maken doet hij
omdat dat belangrijk is voor hem en het publiek is daarmee zijn enige
drijfveer. “Onze muziek is onszelf, ..daar zit onze ziel in. Je gaat je ziel
niet verkopen”, aldus Steach. Of er nu weinig of veel mensen houden van zijn
werk, dat doet er niet toe; hij doet het in ieder geval niet voor het geld. Hij
is het eens met de stelling dat goede hiphop niet commercieel kan zijn. Rapper
INB is commerciëler ingesteld. Naar eigen zeggen heeft hij zijn populariteit te
danken aan het feit dat hij vooral zichzelf is en muziek maakt vanuit het hart.
De kans om daar tegelijkertijd veel geld mee te verdienen wilt hij met beide
handen aangrijpen. Hij is het dus geheel oneens met de eerdergenoemde stelling.
De
kleinzoon van Gerrit Rietveld (1888) (Nederlandse architect, grafisch ontwerper
en meubelontwerper, bekend van onder
andere zijn Rood-blauwe stoel en het Rietveld Schröderhuis), houdt de werken
van zijn grootvader in ere door de oude ontwerpen te reproduceren. Volgens hem
is dit een vorm van eerbetoon. “Commercie betekent dat er veel geld mee
verdient wordt en dat is hier niet het geval” (Egbert Rietveld, 1961).
Jong
en talentvol musicus Christiaan Kuyvenhoven (1985) is klassiek pianist en
ondernemer. Met zijn organisatie Certo produceert hij klassiek gerelateerde
media- en podiumformats van documentaires tot concerten. Hij begon met
ondernemen omdat voor hem het artiestenbestaan te eenzijdig was. Hij wilde meer
dan alleen het spelen op zich. “Je kunt geld verdienen met kunst zonder de
integriteit aan te tasten, maar het moet wel een artistieke meerwaarde hebben;
dat is heel belangrijk”, aldus Kuyvenhoven. In de stelling ‘top musicus of
ondernemer’ kiest hij voor het laatste, omdat hij vindt dat daartussen nog veel
mogelijkheden zitten wat hem uitdaagt om daarmee aan de slag te gaan; als
ondernemer.
Uit
de opsomming van opmerkingen is niet direct dé mentaliteit van kunstenaars te
ontdekken. Met name als het gaat om commercie lopen de meningen uiteen. Dat
kunst vanuit het hart ontstaat, een reflectie is van iemand zijn ziel en een
verhaal vertelt waar mensen iets van mogen vinden is duidelijk. De kunst die
zij maken ontstaat niet of vrijwel nooit vanuit de gedachte er geld mee te willen
verdienen; ook al staan sommige kunstenaars er wel voor open om met hun werk
commercieel om te springen. Andere vinden juist dat geld wel verdient mag
worden zolang de meerwaarde van kunst maar aanwezig blijft of als er maar niet
te veel mee verdient wordt. Zoals Marianne Versteegh ook in het interview
benadrukt heeft de aanbodgerichtheid – wat kenmerkend is voor de mentaliteit
van kunstenaars – ook te maken met het feit dat zij ontwikkelen vanuit een
innerlijke drijfveer. Zij hebben een bepaalde gave en willen dat tot uiting
brengen en denken daarbij niet in de eerste plaats aan mogelijke doelgroepen en
bijpassende marketing. In de commerciële sector – voor de ondernemer - is die
doelgroep juist het startpunt, de reden om te creëren en wel op een dusdanige
manier dat het goed aansluit bij de wensen en behoefte van de doelgroep. Het
uitgangspunt is dus anders.
De
kunstenaar kan iets en wil dat tot uiting brengen. De ondernemer ‘ziet’ en
gebruikt dat als uitgangspunt. De commerciële kunstenaar moet de markt op! Kom
uit het atelier en laat zien wat je in huis hebt. Van afwachtend naar
proactief, van tevreden naar vooruitstrevend. Geld is nooit de drijfveer, maar
de motor van vooruitgang. Dat is de verandering
- de mentaliteit - die wordt gevraagd van kunstenaars anno 2013.
BBK KRANT juni 2013 - Auteur; Rob den Boer
Door Laura Vooges
Bronnenlijst
Krantenartikel
-Boer,
R. den. (2013, juni). Kunsten ’92. BBK
KRANT, p. 9-10.
Internetbron
-Coolpolitics.
(z.d.). Kunstpiloten. Geraadpleegd op
22 september 2013, van http://www.coolpolitics.nl/projecten/kunstpiloten/
-Kunsten
’92. (z.d.). Over Kunsten ’92.
Geraadpleegd op 22 september 2013, van http://www.kunsten92.nl/
-Van
Dale. (z.d.). Gratis woordenboek.
Geraadpleegd op 21 september 2013, van http://www.vandale.nl/opzoeken?pattern=kunstenaar&lang=nn#.Uj3iRtK-2QI
-Van
Dale. (z.d.) Gratis woordenboek.
Geraadpleegd op 22 september 2013, van http://www.vandale.nl/opzoeken?pattern=mentaliteit&lang=nn#.Uj6uw9K-2QI
Audiovisuele bron
-Kunstpiloten.
(producent) (2011, april). Die van
commercie: aflevering 3. [TV-uitzending]. Den Haag: DenHaagTV.
